Latopis Popa Duklanina

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
., jakoby twórcy pisma słowiańskiego obchodzili i nauczali ród mezyjski[tj.bułgarski] i dalmatyński".Z kontekstu tego przekazu wynika, że miałoto miejsce jeszcze przed podjęciem misji morawskiej.Stąd część badaczy(zob.np.I.Duj%0ńev, Prostranno grcko ~itie i slu~ba na Naum Ochridski,[w:] Konstantin Kiril Filosof.Jubileen sbornik po slu%0ńaj 1100- godia-ninataot smrtta mu, Sofija 1969, s.265 - 266) uważa tak wczesną misję wDalmacji za rzecz wielce prawdopodobną.Nie wyklucza się też, że obajbracia mogli przybyć na Morawy szlakiem lądowo-morskim, przez Dracz iWenecję, a tym samym krótko przebywać w Dalmacji.Por.F.Dvornik,Byzantsk� misie u Slovanu, Praha 1970, Exkurs III: Kterou cestou prialobyzantske poselstvo na Moravu?, s.298 - 302.Wiadomość Latopisu możewreszcie stanowić odzwierciedlenie jakiejś krótkiej działalności misyjnejobu braci w toku podróży na Morawy, przy szlaku lądowym (tzw.viamilitaris), przez Belgrad, który to szlak wydaje się najbardziejprawdopodobnym.61Miało to miejsce w końcu 868 r., za pontyfikatu papieża Hadriana II(867 - 872).62Konstantyn wraz z Metodym i grupą swych uczniów opuścili Morawy,udając się w drogę do Rzymu, przypuszczalnie w połowie 867 r.63Autor nawiązuje tu do wyimaginowanego przez siebie królestwadalmatyńskiego i opisanych wcześniej wydarzeń (zob.roz.VII).Stądodnoszenie tych wydarzeń do Wielkich Moraw, jak czyni to m.in.R.Hoaek(Antique Traditions in Great Morama, [w:] Magna Morama.Sbornik k 1100v�ro%0ń� pYichodu byzantsk� mise na Moravu, Praha 1965, s.79 - 80) jestbezpodstawne.64W rkp.B: gens adiret; W: gens sciret, co umożliwia właściwszerozumienie sensu zdania.65Zwiętopełk I (zm.w 894 r.) mógł wyprawiać poselstwo tylko dopapieża Stefana VI (885 - 891).Cesarz bizantyński Michał III (842 - 867)mógł natomiast przyjmować jedynie poselstwo Rościsława.Stąd `iaićuważał imię cesarza Michała za pózniejszą interpolację.W rzeczywistościLatopis mieszał tradycję i nie orientował się szczegółowo w opisywanychwydarzeniach.66Pełnomocnik papieski Honoriusz nie jest znany w zródłach aż do XIVw.`iaić wysnuł stąd pogląd, że imię to jest pózniejszą trzynastowiecznąinterpolacją, dokonaną pod wpływem kroniki Tomasza Archidiakonasplickiego, informującego o darowaniu przez papieża Honoriusza III (1216 -1227) korony królewskiej Stefanowi II, synowi Stefana Nemani.Pogląd tennie w pełni wydaje się przekonujący, gdyż autor Latopisu mógł imię to poprostu wymyślić, podobnie jak wymyślił wiele innych, tym bardziej żenależało ono do dość popularnych w Dalmacji.Imię Honoriusz nosił m.in.biskup Salony z VI w., a pózniej inni dostojnicy kościelni na tym obszarze.67W rkp.W: qui populo adhuc (novello) in fide gdzie novello" jestrekonstrukcją `iaicia według red.O.W przekładzie idziemy za rkp.B: rudiadhuc populo in fide.68Rkp.B i W: in planitie Dalmae; L i O: Dalma; M.Clivna; Ch: Hlivaj.Równinę Dalma identyfikuje się bądz to z kotliną Duvno nad rzeką `ujicą(obecna płd.-zach.Bośnia-Hercegowina), bądz z okolicami Omiszu, któregowspółczesna nazwa stanowi filologiczną derywację nazwy Delma, Dalma.Por.M.Barada, Topografija Porfirogenitove Paganije, Starohrvatskaprosvjeta, N.S., 2, 1928, nr 1-2, s.47.Wbrew stanowisku części dawnych, jak i współczesnych badaczy,opisany tutaj wiec jest zwykłą fikcją.Na takim stanowisku stanął równieżostatnio Banaaević (s.57 i n.).Por.uwagi we Wstępie, s.47.69W przekładzie opieramy się na rkp.B, który podobnie jak red.Ch niema imion wysłanników cesarza Michała III, tj.Leona i Jana (B: missi abimperatore Michaele rege et cardinalibus honorifice suscepti sunt; Ch:dojae posli od c[es]ara Mihajla i oni posli s po%0ńtenjem velicim biae prijati).Imiona ich stanowią niewątpliwie pózniejszą interpolację.Pozostaje tozapewne w związku z udziałem w r.925 na synodzie w Splicie dwóchbiskupów o takich imionach: Jana, bpa Ankony i Leona, bpa Palestry (CDS,t.1, nr 22, 24; N.Klaić, Historia Salonitana Maior, Beograd 1967, s.95 -96).70Nie zważając na fikcyjność opisu, próbowano wielokrotnie ustalić datyodbycia wiecu (zbiera je Moain, s.31 i M.Had~ijahić, Pitanjevjerodostojnosti, s.202 i n.).Nie wyklucza się, że zródło to oddaje tradycjeo jakimś rzeczywistym wiecu, z udziałem chorwackiego panującego.TylkoHad~ijahić (op.cit.) łączy go z dziejami Bośni, datując sam wiec na r.885lub 886.Autor Latopisu, przy opisie tych wydarzeń, czerpał przypuszczalniez materiałów lub tradycji o dwóch pierwszych synodach splickich (925, 928r.).Por.uwagi we Wstępie, s.30.71W przekładzie opieramy się na rkp.B: consecratus est rex atquecoronatus morę Romanorum regum.`iaić cały passus o koronacji uważał zapózniejszą interpolację, dokonaną pod wpływem wspomnianej wcześniej(zob.wyżej przyp.66) koronacji króla serbskiego Stefana II Nemanicza.Podkreślał przy tym niemożliwość posłużenia się przed XIII w.frazą:coronatus more Romanorum regum (`iaić, s.429 - 430), z czym trafniepolemizuje Moain (s.52 - 53, przyp.57).72Obecnie ruiny Dukla koło Titogradu.O przedstawionej organizacjikościelnej zob.uwagi we Wstępie, s.50.73Rkp.B: Surbiam; W: Sumbra.Latopis mianem Serbia określa jedynietereny stanowiące kolebkę powstałego w drugiej połowie XII w.państwaNemaniczów.Zob.też odmienne stanowisko: Novaković, Srbija, s.97 i n.74Red.Ch: grada ki po poganih bi razruaen, ki se zove Dalma, czegobrak w pozostałych red.i rkp.Przedstawiony podział Dalmacji na Górną(Superior) oraz Dolną (Inferior) funkcjonował już zapewne w pierwszejpołowie X w., jak świadczą o tym akta drugiego synodu splickiego z 928 r.,gdzie mowa jest o kościołach w Dalmacjach (ecclesie Dalmatiarum).Por.N.Klaić, Historia Salonitana, s.104.W XI w.podział ten był jużugruntowany.Zob.M.Bara-da, Dalmatia Superior, Rad Jugoslavenske akademije znanosti i umjetnosti,1 (270), 1919, s.94-96.75Szczegółów o sufraganiach, zarówno w odniesieniu do Salony, jak i(dalej) Dioclei, brak w red.Ch.Trudno jednak zgodzić się z Medinim(Ljetopis, s.149), aby były one pózniejszą interpolacją.Opuścili je w red.Ch kopista bądz tłumacz, gdyż w średniowieczu, kiedy red.Ch powstała,nie były one zgodne z rzeczywistością.W obu podstawowych rkp.B i Wtekst oryginalny brzmi: videlicet: Spalatum, Tragurium, Scardonam,Arausonam (B: Arausionam), quod nunc est castellum Jadrae (B: Jadera),Enonam, Arbum, Absarum, Veglam (B, W: Vegliam) et Epidaurum, quodnunc dicitur Ragusium.`iaić, uzupełniając ten spis o Teninium (Knin),sugerował się faktem, że tutejsze biskupstwo powstało około 1040 r.iwówczas cała organizacja kościelna odpowiadałaby stanowi z lat między1125 i 1154.Jego zdaniem, nazwę Teninium opuścili w tekście pózniejsikopiści (Siaić, s.137).76Problem znaczenia i genezy nazw Chorwacja Czerwona i Biała niezostał dotąd wyjaśniony w sposób zadowalający.Nie ulega wątpliwości, żeokreślenie biały" i czerwony" ma w tym wypadku znaczenie lokatywne idotyczy kierunku świata (zachodni biały; czerwony wschodni).Por.G.Labuda, Chorwacja Biała, SSS, t.1, s.255.Skąd jednak rozciągnięcieprzez Latopis pojęcia Chorwacji na tereny zamieszkane tradycyjnie przezSerbów (Chorwacja Czerwona)? Problem ten próbowano wyjaśnić różno-rako.N.Radoj%0ńić (Kako su, nazivali Srbe i Hrvate vizantiski pisci XI i XIIveka Jovan Skilica, Nikifor Vrienije i Jovan Zonara?, Glasnik Skopskognau%0ńnog druatva, 2, 1926, s.11 i n [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Podstrony