|
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Wszystkie trzy państwaistniały już w XVI wieku p.n.e.- w tym właśnie czasie powstawały prawa hetyckie, dobrzedzisiaj znane i historykom, i językoznawcom.W prawodawstwie tym znajduje już odbicie215 prawo patriarchalne (dziedzictwo przechodzi na syna itd.), podczas gdy w autobiografiachkrólów widoczne są jeszcze ślady matriarchatu, według którego władzę przekazywanosiostrzeńcowi, a nie synowi króla.(Ciekawe, że nawet w inskrypcjach pisanych w językupóznohetyckim przy podawaniu rodziców na początku wymieniano zazwyczaj matkę (lubbabkę), a następnie - ojca (lub dziadka).W tekstach prawodawczych w charakterze jednostki pieniężnej figuruje owca, co jesto tyle interesujące, iż również teksty licyjskie wymieniają jako grzywnę 50 bykówi 50 owiec (możliwe, że istotnie rzecz dotyczy byków i owiec, porównajmy hetycką formułęofiary 1 byk, 1 owca itd., choć spotykamy się i z inną formą grzywny - za uszkodzeniegrobowca płacono zazwyczaj pieniędzmi a nie zwierzętami).Liczne dekrety hetyckie dotyczą stosunków ziemskich i operacji handlowych.Prawochroniło własność prywatną, do której w szczególności zaliczano niewolników i zwierzętadomowe.Wiele praw zmienił król Telipinus (z imieniem tym spokrewnione jest może przedgreckie Delfinus), znany zwłaszcza z tego, że udzielił pankusowi (zgromadzeniestarszyzny wojskowej)* prawa sądzenia króla, który będzie nastawał na życie swoichkrewnych.Właśnie Telipinus ustalił prawo następstwa po linii ojca.Wprowadza równieżodszkodowanie za zabójstwo.Dotąd za zabójstwo przewidywano jedynie krwawą zemstę.Telipinus zmniejszył wymiar kary za niektóre przestępstwa (dla prawodawstwa hetyckiegocharakterystyczny jest drobiazgowy system grzywien).W ogóle prawo za panowaniaTelipinusa przewidywało w większości przypadków kary materialne na korzyśćpokrzywdzonego lub jego bliskich zamiast kary śmierci czy kar cielesnych.Interesujące są autobiografie królów i opisy ich czynów.Bardzo stara inskrypcjazwiązana jest z królem Anittasem, żyjącym na początku II tysiąclecia p.n.e.Anittas byłzdobywcą Hattusas, które stało się pózniej stolicą królestwa hetyckiego.On również zdobyłNesas.Od nazwy tego miasta nadali Hetyci swojemu językowi miano nesyckiego(nasili/nesumnili - po nesycku - przyp.tłum.).Nawiasem mówiąc, jest oczywiste, że nazwyNesas i Kanesas (Kanes) nie dotyczą dwóch różnych miast, lecz są wariantami nazwy tegosamego miasta: Kanesas - taki jest zapis w piśmie klinowym - wymawia się zapewne hnesas;stąd już blisko do formy Nesas i można to porównać z angielskim know - wiedzieć,wymawiane jako nou .Kanes stanowił centrum staroasyryjskich kolonii w Azji Mniejszej.* Telipinus odnowił uprawnienia pankusa - zgromadzenia, w którego skład wchodzili wolniżołnierze.Pankus powstał w epoce patriarchalnej.W miarę wzrostu władzy królewskiej rola pankusaspadała.Wyraz pankus wymawiano chyba jak bangus - wywodzi się on z rdzenia indoeuropejskiegobchengch i oznacza dużą ilość czegokolwiek (przyp.aut.).216 W inskrypcji Anittasa zawarty jest nakaz zrównania z ziemią miasta Hattusas i zakazjego ponownego zasiedlenia (zakazy te spotykamy i w tekstach pózniejszych); ta samainskrypcja mówi o budownictwie w Nesas, które prowadzono z rozkazu króla.Dramatycznie brzmi testament Hattusilisa I (XVIII w.p.n.e.) znany z dwujęzycznegotekstu, napisanego po hetycku i akadyjsku.* (Dodajmy, że imię Hattusilis pochodzi od nazwymiasta i kraju Hetytów Hattusas).Wystąpił on przeciw prawu następstwa po linii matki,zgodnie z którym królem stawał się nie syn królewski, lecz siostrzeniec.W tym testamenciekról zwraca się do pankusa z żądaniem, by chronił on królewicza w czasie wyprawwojennych ( jeśli go w pochód ze sobą wezmiecie, całym go przywiedzcie ).Wzywa dozaniechania wojen domowych, do jedności wszystkich członków rodu, by byli zgodni jakród wilka .Tak w starożytności przywódca plemienia zwracał się do swoichwspółplemieńców.Jak widzimy, władza króla hetyckiego nie była nieograniczona, choćoczywiście rola zgromadzenia nie była tak duża, jak w ustroju rodoplemiennym.W testamencie Hattusilisa wiele miejsca poświęcono obowiązkom przyszłego królai jego poddanych.Interesująco przedstawiają się annały Mursilisa II, syna króla hetyckiegoSuppiluiumasa (imię to oznacza pochodzący od czystego zródła ), z wieku XIV p.n.e.Mursilis pisze o swej walce o odrodzenie silnego państwa hetyckiego, o utrwaleniepotęgi wojskowej.Dużo miejsca poświęca opisowi ceremonii religijnych.Wymienia w tychrocznikach liczne ludy sąsiadujące z Hetytami, między innymi wojowniczych Kaska, odktórych Hetyci sporo ucierpieli.Ciekawa jest treść modlitw Mursilisa II, zwłaszcza modlitwa o wybawienie od moru,prawdopodobnie dżumy, która nawiedziła w okresie jego panowania królestwo hetyckie.Zwracając się do bogów żali się Mursilis, że na kraj Hatti zwaliły się choroby. Oto już i ojcamojego, i brata mojego dościgła śmierć.Dlaczego uczyniono mnie kapłanem, jeśli i moichbliskich dościga śmierć? Dalej mówi, że już wiele lat śmierć sieje spustoszenie w krajuHatti. Oto ja, Mursilis, kapłan i sługa wasz, modlę się.Usłyszcie mnie, o bogowie, moiwładcy! Zdejmijcie ciężar z serca mego i wybawcie z trwogi duszę moją.Zabierzcie chorobęz kraju Hatti i ześlijcie ją na kraj wrogów.Niech krajowi Hatti wróci zdrowie. * B.Hrozn nie posiadał tego dwujęzycznego tekstu w czasie swych prac nad odczytanieminskrypcji hetyckich.Testament Hattusilisa w pełni potwierdził słuszność jego pracy(przyp.aut.).217 W dalszym ciągu tej modlitwy mówi król, że jeśli bogowie nie zabiorą choroby z kraju Hatti, to poumierają ci, którzy dokonują ofiar z chleba i wina.A ponieważ nie będziekomu dokonywać ofiar, nie będzie możliwe składanie darów bogom w postaci chleba i winai wówczas zapytają bogowie króla: Dlaczego nie przynosisz nam w darze chleba i wina? Modlitwa kończy się ponownym wezwaniem do bogów, by wypędzili mór z kraju Hatti, abymiejsce śmierci zajęło życie, by w kraju Hatti stało się tak, jak to już dawniej bywało.Modlitwa ta jest ciekawa pod wieloma względami
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pldoc.pisz.plpdf.pisz.plhanula1950.keep.pl
|