Robert Graves Mity greckie

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.24.7).Pliniusz przyznaje \e Tantalisznikło z powierzchni na skutek trzęsienia ziemi (Historia naturalna,11.93), ale przekazuje, \e najego miejscu powstały trzy kolejne miasta, zanim teren ten został ostatecznie zalany wodą(Historia naturalna, V.31).2.Jednak historyczna koncepcja Strabona, jeśli nawet prawdopodobna z archeologicznegopunktu widzenia, nie tłumaczy związków Tantala z Argos, Koryntem i Miletem kreteńskim.Zawieszona nad nim w Tartarze skała, mogąca spaść w ka\dej chwili, identyfikuje go z Syzyfemz Koryntu, którego podobna wieczysta kara wydedukowana została z obrazu przedstawiającegotytana słońca z wysiłkiem popychającego tarczę słoneczną'j>od górę po nieboskłor;ie ku zenitowi(zob.67.2).Scholiasta Pindara niejasno zdawał sobie sprawę z tej identyczności, ale ukaranie'Tantala tłumaczył racjonalistycznie zapisując: "niektórzy uwa\ają, \e kamień przedstawiasłońce.Tantal zaś, jako fizyk, płaci karę za udowodnienie, \e słońce jest masą rozpalonego dobiałości metalu" (scholia do �d olimpijskich Pindara, I.97).Obraz tytana słońca połączonobłędnie z innym obrazem, przedstawiającym człowieka umęczonego, wyglądającego przezsplątane gałęzie drzewa owocowego i pogrą\onego po szyję w wodzie - kara, którą retorowieprzedstawiali jako alegorię ilustrującą los bogaczy i chciwców (Serwiusz o Eneidzie Wergiliusza,VI.603; Fulgencjusz, Kompendium mitologiczne, 11.18).Jabłka, figi, gruszki i temu podobnezawieszone nad głową Tantala, nazywa Fulgencjusz "owocami Morza Martwego", o których_Tertulian pisze, \e "gdy tylko dotknie się ich#palcem, jabłko przemienia się w popiół".3.By zrozuxnieć tę scenę, nale\y pamiętać, \e Tmolosa, ojca Tantala, przedstawiano z czołemuwieńczonym gałązkami dębowymi, a syn jego, Pelops, którego wnuk równie\ nosił imię Tantala(zob.112c), był czczony jako heros obrzędami w Olimpii, w których udział brał "gajowy Zeusa".Poniewa\, jak to obecnie ju\ wszyscy przyznają, przestępcy w Tartarze byli bogami lub herosamiepoki przedolimpijskiej, Tantal musiał przedstawiać świętego króla przybranego w obwieszoneowocami gałęzie, podobne do tych, które noszono podczas Oschoforiów (zob.98w).Króla tego336 108.3-108.8wrzucano do rzeki jako: farmakosa - obyczaj przetrwał w obrzędach Zielonego Jerzego na wsibałkańskiej i został opisany przez Frazera.Czasownik angielski tantalize ("dręczyć złudnąnadzieją, łudzić"), wywodzący się z mitu, utrudniał uczonym zrozumienie faktu, \e męki Tantalanie były spowodowane pragnieniem, lecz strachem przed utopieniem się i spaleniem na stosie-los taki przypadł jego brzydkiemu synowi Broteasowi.4.Być mo\e ma rację Platon w Kratylosie (28), kiedy wywodzi imię Tantalos od słowatalantatos, "najnieszczęśliwszy", powstałe z tego samego rdzenia tla, "cierpieć" albo "wytrzy-mać", od którego pochodzą imiona Atlasa i Telamona, herosów dębu.Lecz talanteuein znaczy"wa\yć pieniądze" i mo\e odnosić się do jego bogactw, talanteuesthai zaś mo\e oznaczać"przechylać się z boku na bok" - a w ten sposób chodził święty król mając sparali\owane udo,(zob.23.1 ).Wydaje się więc, \e Tantal jest zarówno tytanem słońca, jak i królem leśnym, któregokult dotarł do Azji Mniejszej z Grecji przez Kretę - Pandareus przedstawiany jest jakoKreteńczyk - w połowie drugiego Iysiąclecia przed Chr., po czym pod kóniec tego\ tysiąclecia,kiedy upadek imperium Hetytów zmusił zamo\nych kolonistów z Azji Mniejszej, mówiących pogrecku, do porzucenia ich miast, ponownie przeniesiony do Grecji.5.Zapisując, \e Tantal bywał częstym gościem na Olimpie, mitografowie przyznawali, \eniegdyś kult jego dominował na Peloponezie, i chocia\ wprowadza się wyrazne rozró\nieniemiędzy ucztami, na które go zapraszano, a ucztami, na które zapraszał bogów, główną potrawąbyła zapewne ta sama zupa, czernina, którą kanibalistyczni pasterze arkadyjscy nale\ący dokultu dębu przygotowywali dla Wilczego Zeusa (zob.38b).Nie jest zapewne przypadkiem, \ew Normandii Zielonego Jerzego zwano "Zielonym Wilkiem" i dawniej rzucano \ywego narozpalony stos podczas letniego przesilenia.Zjedzenie Pelopsa nie jest jednak bezpośredniozwiązane z kultem wilka.Pozycja Pelopsa jako faworyta Posejdona, jego imię, "ciemna twaxz",i legenda o barku z kości słoniowej wskazywałyby raczej na kult morświna na Przesmyku (zob.8.3i 70.5) - nazwa "delfin" w języku greckim obejmuje równie\ morświna - i świadczyłyby o tym, \ePalladium, podobno zrobione z jego kości (zob.159.3 i 166h) było przedmiotem kultowym z kościsłoniowej.Tłumaczyłoby to, dlaczego ramię Pelopsa według scholiasty �d olimpijskich Pindara(I.37) zjadła bogini morska Tetyda, a nie Demeter.Na staro\ytnym posągu w Figalu Demetero końskiej głowie przedstawiono w pozycji siedzącej, z gołębiem w jednej ręce, w drugiej zaśz delfinem (albo morświnem), i jak to Pauzaniasz wyraznie pisze: "Dlaczego wizerunek takwłaśnie został zrobiony, jest jasne dla ka\dego, kto studiował mitologię" (VIII.43.3).Chodzi muo to, \e bogini przewodniczyła kultowi konia, dębu i morświna.6.Ten staro\ytny mit wprawiał pózniejszych mitografów w zakłopotanie.Nie zadowoliwszysię obroną Demeter przed zarzutem świadomego ludo\erstwa i zaprzeczając z oburzeniem,jakoby bogowie jedli to, co im podano, do ostatniego kęska, wynalezli przesadnie racjonalistycz-ne tłumaczenie mitu.Tantal ich zdaniem był kapłanem, który wyjawił tajemnice Zeusa niewtajemniczonym.Bogowie pozbawili go więc godności kapłańskiej, a syna jego ukarali brzydkąchorobą, ale lekarze go pocięli i załatali przeszczepionymi kośćmi, pozostawiając szramy.Wyglądał jak gdyby go pocięto i zeszyto z powrotem (Tzetzes, O Likofronie,152).7.Kradzie\ złotego brytana przez Pandareusa nale\y odczytaćjako kontynuację kradzie\yCerbera dokonanej przez Heraklesa, co świadczyłoby o zlekcewa\eniu przez Achajów śmiertelnejklątwy symbolizowanej przez psa, gdy zagarniali obiekt kultowy poświęcony bogini ziemi Rei(babce Tantala) i nadawali suwerenną władzę jego posiadaczowi.Boginie olimpijskie otwarcienakłaniały Pandareusa do kradzie\y, a pies, chocia\ był własnością Rei, strzegł sanktuariumcorocznie umierającego kreteńskiego Zeusa.Tak więc mit nie dotyczy pierwotnego pogwałceniasanktuarium Rei przez Achajów, lecz chwilowego odzyskania obiektu przez wyznawców bogini.8.Nie wiadomo, jaki właściwie przedmiot kultowy został skradziony.Mógł to być złotybaranek, symbol władzy zwierzchniej Pelopidów, albo berło uwieńczone kukułką, które, jakwiadomo, Zeus ukradł Herze, albo te\ worek-egida ze swą tajną zawartością.Nie wydaje sig, abyto był złoty pies, poniewa\ pies nie stanowił przedmiotu kultu, ale był stra\nikiem przedmiotu108.8-109.d 337kultowego, chyba \e mamy tu do czynienia z wersją walijskiego mitu o Amathaonie ap Donie,który ukradł psa od Arawna ("wymowy"), króla Annwm ("Tartaru"), i dzięki temu odgadł tajneimię Brana (White Goddess, s.30 i 48-53).9.Trzy córki Pandareusa, z których jedna, Kamejro, nosi to samo imię co najmłodsza z TrzechMojr rodyjskich (zob.60.2), są potrójną boginią upokorzoną przez Zeusa za bunt jej wyznawćów [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Podstrony