Barbara Szacka Wstep do Socjologii

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Dotyczy to zwłaszcza administracji centralnej.Wszystkie natomiast organizacje formalne, zwane biurokratami, mają wpisaną w siebie zasadnicząsprzeczność między zasadami swego funkcjonowania a zasadami demokracji.Dostrzegł ją Robert Michels(1876--1936) i nazwał \elaznym prawem oligarchii.Analizując powstawanie i działanie partiipolitycznych, stwierdził, \e w wielkich, zło\onych społeczeństwach ludzie nie mogą w pojedynkę wyra\aćswoich potrzeb i skutecznie bronić własnych interesów, wobec czego muszą stowarzyszać się i tworzyćorganizację.Jednak\e kiedy ju\ ją utworzą, okazuje się ona zazwyczaj na tyle du\a, \e niemo\liwe staje sięnie tylko bezpośrednie uczestniczenie ka\dego z członków w jej pracach, ale nawet ogarnięcie całości jejpotrzeb.Koniecznością staje się stworzenie specjalistycznego, biurokratycznego aparatu wykonawczego ipowierzenie prawa podejmowania decyzji przywódcom.W rezultacie organizacja, która powstała wcelu reprezentowania zrzeszonych w niej członków, pozbawia ich mo\liwości podejmowania decyzji.Zczasem wyniesieni na szczyt przywódcy uczą się politycznej gry i manipulowania członkami przez selekcjęudostępnianych im informacji, zwoływanie zebrań w dogodnych dla siebie terminach i zgłaszaniewniosków w momencie i w sposób zapewniający ich przyjęcie.Poniewa\ przywódcy decydują o doborzepersonelu i awansach, mogą stworzyć popierający ich zespól.Ostatecznie ich pierwszoplanową troską stajesię utrzymanie własnej pozycji i umocnienie władzy, realizacja zaś celów, dla których organizacja zostałapowołana, schodzi na plan dalszy.Wielkim pytaniem współczesności jest pytanie o to, w jakiej mierze \elazne prawo oligarchii działa napoziomie państw uznawanych za demokratyczne.Jest to pytanie o dystrybucję władzy w tych\epaństwach i charakter ich politycznych elit.412 Część piąta.InstytucjeElity i demokracjaPotocznie przez elitę rozumiane są osoby wyró\niające się szczególnymi dokonaniami w jakiejś dziedzinie.Takich elit jest wiele w ka\dym społeczeństwie: kulturalna, intelektualna, biznesowa etc.Jednak\e niewszystkim z nich badacze elit poświęcają jednakową uwagę.W centrum ich zainteresowań są elitypolityczne.Składają się one z osób, które - zajmując wysokie pozycje w wielkich i wpływowychorganizacjach, zwłaszcza partiach politycznych - mogą w sposób stały i znaczący oddziaływać na kształtdecyzji politycznych.Klasykami problematyki elit w socjologii są Vilfredo Pareto (1848--1923) i Gaetano Mosca (1858-1941).Obaj za najwa\niejszy podział społeczny uwa\ali podział na rządzących (elitę) i rządzonych (masy).Przywszystkich ró\nicach, jakie występowały między ich poglądami, obaj tak samo sceptycznie zapatrywali sięna mo\liwość realizacji ustroju demokratycznego, w którym wszyscy obywatele mieliby zapewnionyrówny wpływ na decyzje polityczne.Niezale\nie od ich szczegółowych poglądów, a tak\e politycznych sympatii, ich wspólną zasługą jestukazanie problemu relacji między istnieniem elit politycznych a demokracją.Stał się on jednym zcentralnych problemów tak teorii elit, jak i teorii demokraq'i (Wasilewski 1995: 185).Zwrócenie uwagi na elity spowodowało, \e demokraqę zaczęto pojmować między innymi jako metodęwyboru elity władzy (Widmaier 1995), rolę zaś obywateli jako odrzucanie lub aprobowanie w kolejnychwyborach przywódców politycznych, czyli elit, które prowadzą ze sobą konkurencyjną walkę o głosywyborców.Tak pojmowana demokracja jest zinstytucjonalizowaną walką elit politycznych o uzyskanie odobywateli mandatu na sprawowanie władzy (Wasilewski 1995: 187).W teoriach elit są dwa naczelne pytania dotyczące ich relacji z demokracją." Jedno jest pytaniem o to, czy na decyzje polityczne ma wpływ wiele elit reprezentujących interesyró\nych odłamów społecznych, czy te\ wszystkie one tworzą razem jedną elitę władzy.Czy więc wdanym społeczeństwie istnieje zaprzeczający demokracji monopol władzy, czy te\ go nie ma? Kwestia ta jestuwa\ana za rozstrzygalną empirycznie (Wasilewski 1995: 188)." Drugie pytanie jest pytaniem o to, w jakich warunkach istnienie elit nie zagra\a demokracji, a nawet jąutwierdza.Za podstawowy warunek uwa\ane jest poszanowanie przez elity demokratycznych reguł gry iuznawanie przez nie wartości demokratycznych instytucji.Jak piszą badacze tej problematyki, demokratyczna stabilność wymaga, aby elity postrzegały politykę raczej jako �przetarg� ni\ �wojnę�, a jejwynik jako wartośćRozdział XVII.Sfera polityki 413dodaną a nie �sumę zerową�" (Burton, Gunther, Higley 1995: 16).Inni zaś stwierdzają, \e stabilnośćustroju demokratycznego zale\y od odpowiedzialności i profesjonalizmu elit (Higley, Pakulski 1999:119).Uwagę badaczy elit przyciągają te\ takie kwestie, jak kontakty między elitami a głównymi siłamispołecznymi, tempo i wzory zmiany elit oraz rola elit w transformatach ustrojowych w porównaniu zinnymi zbiorowymi aktorami, takimi jak masowe ruchy społeczne czy klasy (niezale\nie od ichrozumienia).Wszystkie one są przedmiotem rozwa\ań i dyskusji politologów oraz socjologów tak wodniesieniu do poszczególnych społeczeństw, jak i na płaszczyznie ogólnej teorii.ROZDZIAA XVIIISfera ekspresyjno-integracyjna1.Edukacja 4172.Kultura symboliczna społeczeństwa masowego 4243.Religia 431Człowiek, tak jak wszystkie istoty \ywe, potrzebuje bezpiecznego schronienia, ochrony przed zimnem,po\ywienia i mo\liwości reprodukcji.Jednak potrzeby człowieka nie ograniczają się do tego, co jestniezbędnym warunkiem przetrwania fizycznego.Odczuwa tak\e potrzebę wyra\ania uczuć oraz impulsówtwórczych, równie\ poczucia łączności z innymi ludzmi i uczestniczenia we wspólnocie.Są to właściweludziom potrzeby, które określa się mianem ekspresyjno-integracyjnych.Z potrzeb tych wyrasta kultura symboliczna (zob.Kultura symboliczna, s.87), a ich zaspokajaniu słu\ywiele instytucji związanych zarówno z jej sferą, jak i sferą oświaty oraz religii.Sposoby zaspokajania tych potrzeb kształtują się współcześnie w warunkach społeczeństwaprzemysłowego, które jest społeczeństwem masowym, to jest takim, o którego obliczu decydują nie elity,ale masy [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Podstrony