|
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Nie bez wp³ywów Olgierda przeniós³ han w r.1359 ³askê swoj¹ na ga³¹Ÿ suzdalsk¹.Wtenczas to W³odzimierz n/Kl.wysuniêto przeciwko Moskwie, robi¹c z niego rezydencjê wielkiego ksiêcia „wszystkiej Rusi”[28] (Dymitra Konstantynowicza suzdalskiego) i kazaæ metropolicie wracaæ tam, jako do w³aœciwej rezydencji kanonicznej.Aleksy nic pos³ucha³.Ruszy³ skarbem po Kalecie i w r.1362 odzyska³a Moskwa hañskie podskarbiostwo.Bojarowie moskiewscy nic ¿a³owali te¿ trzosów na ten cel.Po raz pierwszy na Rusi wystêpuje tu wspólny interes dynastji i spo³eczeñstwa: bojarowie rozumieli, ¿e wielki jar³yk, bogac¹c ksiêcia, pomna¿a zarazem sposobnoœci korzystania z ³aski ksi¹¿êcej.W r.1367 zwraca siê przeciwko Moskwie Olgierd; w roku nastêpnym odniós³ zwyciêstwo nad rzeka Trosn¹ i przyst¹pi³ do oblegania Moskwy.Po trzech zaledwie dniach ust¹pi³, niepewny wiernoœci pu³ków swej „Rusi litewskiej”, gdy¿ Aleksy rzuci³ kl¹twê na posi³kuj¹cych Olgierda ksi¹¿¹t smoleñskiego i twerskiego.Nie uda³o siê równie¿ powtórne oblê¿enie w r.1370.Tem bardziej stara³ siê Olgierd odt¹d o to, ¿eby Ruœ litewska nie podlega³a cerkiewnie Moskwie, ¿eby mia³a osobnego swego metropolitê.Jak Aleksy w Saraju, podobnie¿ nie szczêdzi³ Olgierd pieniêdzy w Carogrodzie.Wys³any przez.patrjarchê legat Cyprjan, Serb, nie tylko uzna³ potrzebê osobnej metropolji litewskiej, lecz nawet zaleca³ rozszerzyæ granice jej w ten sposób, ¿e metropolja „kijowska” (faktycznie moskiewska) by³aby ograniczon¹ do Moskwy, Rjazania i Suzdala i to tylko jako do¿ywocie Aleksego, po którym nie mia³oby ju¿ byæ nastêpcy.A czem¿e¿ by³aby Moskwa bez metropolity?Pisano na Moskwê wyrok zniszczenia coraz ostrzej.W roku 1375 odjêto jej ponownie wielki jar³yk, przeniesiony tym razem na Twer; ale by³o to ju¿ punktem przesilenia.Micha³ Aleksandrowicz twerski, pobity na g³owê, musia³ tego¿ jeszcze roku wejœæ wobec Moskwy w stosunek zupe³nie taki sam, jak Sierpuchów w r.1371 - i pokój ten stanowi kamieñ wêgielny hegemonji Moskwy na Zalesiu.Ros³a Moskwa w si³ê pod regencj¹ swego metropolity.Dziêki zajêciu w r.1363 Staroduba i Galicza sta³a siê gospodarzem w dolinie KlaŸmy.Oparta na przewadze ekonomicznej i wsparta obmyœlanem na wzór litewski prawem pañstwowem, zdo³a³a Moskwa metropolity Aleksego przeciwstawiæ siê ekspansji litewskiej.Aleksy jest równie¿ twórc¹ zasady legitymizmu tatarskiego, która sta³a siê wytyczn¹ polityki moskiewskiej.Tatarzy, rozszerzaj¹c swe koczowiska w miarê wzrostu ludnoœci, koczowali w po³owie XIV wieku na przestrzeniach od Oki do Krymu, od Donu do jeziora Aralskiego.Towarzyszy³a temu decentralizacja polityczna; oko³o r.1360 by³o ju¿ ord dziewiêæ i dziewiêciu hanów - „carzyków”, jak siê wyra¿aj¹ latopiscy ruscy.Aleksy wprowadzi³ zasadê, ¿eby tylko sarajskiego hana uznawaæ za prawowitego cara.Ten legitymizm uprawnia³ w danym razie do walki z innemi ordami, jako buntowniczemi wzglêdem Saraju.A te nowe ordy zbli¿a³y siê ju¿ do Zalesia, wkraczaj¹c w kraje bynajmniej nie stepowe.Wy³ania³o siê niebezpieczeñstwo, czy ludnoœæ rolnicza wœród Mordwy i Bu³garów nie zosta³aby zczasem zamieniona w niewolników, ¿ywi¹cych sw¹ prac¹ Tatarów - i ¿e handel bu³garski bêdzie ca³kowicie utracony.Ju¿ ordy pó³nocne nie zezwala³y na bezpoœrednie stosunki kupców z Rusi z Bu³garami nadwo³¿añskimi! Starcie by³o nieuchronne, gdy¿ ordy te popada³y czêsto w niedostatek, na który radzi³y sobie doraŸnie, najazdem, ³upem, jasyrem.Pocz¹tek zrobili szczêœliwie w r.1365 ksi¹¿êta rjazañscy, przepêdzaj¹c ³upi¹c¹ kraj ordê.Suzdalscy poszli za tym przyk³adem w r.1367, a w r.1370 kupili sobie w Saraju „polecenie”, ¿eby w imieniu „cara” wdaæ siê w sprawy bu³garsko-tatarskie.Legitymizm sarajski pomóg³ wtenczas rozszerzyæ sferê handlow¹ Rusi.Gdy w r.1374 orda doñska za¿¹da³a daniny od Ni¿nego Nowogrodu, Suzdalczycy odmówili i obronili siê skutecznie.Zim¹ z r.1375 na 1376 sfera handlu ruskiego siêgnê³a po raz pierwszy po Kazañ; ksi¹¿ê ni¿nionowogrodzki (Dymitr Konstantynowicz) ustanowi³ w Kazaniu i osadzi³ tam swych celników.Moskwa trzyma³a siê d³ugo zdaleka od tego wszystkiego.Dopiero w r.1377 zdecydowa³ siê metropolita Aleksy przy³¹czyæ i moskiewskie dru¿yny do akcji przeciw tatarszczyŸnie.Nie poszczêœci³o siê Moskwie wtenczas, ale zato w r.1378 Dymitr moskiewski zada³ nad rzek¹ Wo¿¹ klêskê wodzowi ordy doñskiej, Mamajowi, gdy Tatarzy wracali z pod spalonego doszczêtnie Ni¿nego Nowogrodu.By³o to tu¿ po œmierci metropolity, steruj¹cego stale do koñca dni swoich naw¹ pañstwow¹ obok ksiêcia, licz¹cego w r.1378 ju¿ 28 lat wieku.Aleksy zmar³ w lutym 1378 r., prze¿ywszy o nieca³y rok tylko Olgierda.Dwaj ci niepospolici mê¿owie, godni siebie przeciwnicy, sprawili, ¿e Litwa a Zalesie nie sp³ynê³y w jedno.Aleksy marzy³ o zrzuceniu jarzma tatarskiego.Najkrótsz¹ do tego drog¹ by³oby poddaæ Zalesie Olgierdowi - lecz Aleksy wola³ stanowczo zwierzchnoœæ tatarsk¹ od litewskiej.Nad uwolnienie Zalesia od Tatarów przenosi³ walkê z Litw¹.Podobnie¿ Olgierd, marz¹cy o panowaniu nad ca³¹ Rusi¹, mia³ do tego celu drogê niezawodn¹ w przyjêciu „prawowierja” - które wszak¿e¿ wyznawali ju¿ wszyscy jego synowie z pierwszego ma³¿eñstwa: Sta³by siê pierwszym po cesarzu bizantyñskim panem w Cerkwi i niew¹tpliwym szafarzem metropolji
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pldoc.pisz.plpdf.pisz.plhanula1950.keep.pl
|