Piotr Sztompka Socjologia (2)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Ich czynności są też społeczne, ale podejmowane wobec bardzo nieskrystalizo-wanego, potencjalnego dopiero odbiorcy.MAX WEBER (1864‐1920)Socjolog, historyk i ekonomista niemiecki, sławny i wpływowy już za życia, a po śmierci uznanyza jedną i największych postaci w historii socjologii.Najbardziej głośne dzieło to Etyka protestancka i duch kapitalizmu (1904‐1905), ale największe bogactwo idei zawarł w Wirtschaft und Gesellschaft [Ekonomia i społeczeństwo] (1922), a także licznych esejach z metodologii badań społecznych, socjologii religii, prawa i polityki.Weber zapoczątkował przełom antypozytywistyczny w uprawianiu socjologii, głoszączasadniczą odrębność tej dyscypliny wobec nauk przyrodniczych.Przedmiotem socjologii są bowiem działania ludzkie, ostateczne tworzywo, z którego powstają struktury, organizacje, instytucje, a niezbywalnym elementem działań są znaczenia.Analiza działań ludzkich musi prowadzić do ich rozumienia, poprzez interpretację zawartych w nich znaczeń motywacyjnych(przyjmowanych przez samych działających) oraz kulturowych (podzielanych w zbiorowości, wktórej działają).Operacja Verstehen (rozumienia) jest możliwa, ponieważ większość działań ludzkich jest racjonalnych, wystarczy więc odtworzyć kalkulację środków i celów, kosztów i zysków, jaka leży u podłoża działań.W odniesieniu do działań afektywnych pomocna jest empatia, a w odniesieniu do działań tradycjonalnych ‐ pamięć historyczna.Z działań ludzkich wyłaniają się trwalsze struktury, na przykład władza ‐ prawdopodobieństwopodejmowania wiążących decyzji.Naga przemoc przeradza się w autorytet, gdy jestakceptowana przez podwładnych.Podstawą legitymizacji władzy może być prawo, tradycja lubcharyzma.Najbardziej zracjonalizowaną sieć relacji władzy stanowi organizacja biurokratyczna,kierująca się wyłącznie bezosobową, instrumentalną efektywnością.Ze złożonych sieci działańpowstają także struktury nierówności: majątkowej, politycznej, prestiżowej.Również tak skomplikowana formacja społeczno‐ekonomiczno‐polityczna, jaką jest kapitalizm,narodziła się dlatego, że w pewnym momencie i w pewnym miejscu ludzie podjęli działania przedsiębiorąc, inwestycyjne, gromadzili oszczędności, akumulowali i pomnażali majątek,39konkurowali ze sobą.Motywacji działań zgodnych z „duchem kapitalizmuʺ dostarczyła etyka protestancka, a zwłaszcza kalwinizm.Z czasem ekspansywność i efektywność kapitalizmuzrodziła immanentne motywacje jego dalszego rozwijania, ale „pierwszego pchnięciaʺ dokonałareligia.W historii takie zbiegi okoliczności czy przypadki odgrywają wielką rolę i dlatego nie można mówić o koniecznościach dziejowych czy żelaznych prawach historii.Historia jest produktem ludzkich decyzji i wyborów, nigdy do końca niezdeterminowanym.LITERATURAM.Weber, Szkice z socjologii religii, Warszawa 1995, Książka i Wiedza M.Weber, Polityka jako zawód i powołanie, Kraków 1998, Wydawnictwo Znak M.Weber, Dzieła zebrane z socjologii religii, t, MII, Kraków 2001, Wyd.Nomos M.Weber, „Klasy, stany, partieʺ, w: W, Derayński, A.Jasińska‐Kania, J.Szacki (red.), Elementy teorii socjologicznych.Warszawa 1975, PWN, s.413‐4M.Weber, „Trzy czyste typy prawomocnego panowaniaʺ, w: ibid., s.539‐550 Z.Krasnodębski, Wfe&er, Warszawa 1999, Wiedza Powszechna J.Szczepański, Socjologia: rozwój problematyki i metod, Warszawa 1969, PWN, s.334‐349 J.Szacki, Historia myśli socjologiami, ŁII, Warszawa 1981, PWN, s.515‐5Jeszcze węższą kategorię wyróżnia wśród działań Max Weber.Nazywa je działaniami społecznymi i określa jako takie, w których uwzględnia się aktualne lub potencjalne reakcje innych i według tego kształtuje przebieg własnego działania.W działaniach tego typu druga jednostka pojawia się wyraźniej niż w czynnościach społecznych, już nie tylko jako bierny adresat, ale jako reagujący,przynajmniej potencjalnie, partner.Już nie tylko kierujemy czynność ku komuś drugiemu, ale wysyłamy ku niemu ‐ mówiąc przenośnie ‐ „sygnały radaroweʺ, starając się domyślić, jak się zachowa, jak postąpi, odgadnąć jego intencje i wiążące go reguły kulturowe, które powinny skłonić do takich, a nie innych działań.Orientujemy na niego nasze działanie, biorąc pod uwagęspodziewane reakcje i dostosowując do tego naszą linię postępowania.Nowy, dodatkowyelement to tutaj orientacja działania na oczekiwane, antycypowane, wyobrażone reakcjeadresata i gotowość do modyfikowania własnego działania w zależności od charakteru tych reakcji.Reakcje partnera pojawiają się jako nasza własna projekcja, ukierunkowująca nasze działanie, zanim jeszcze aktualna reakcja nastąpi.To, jak postąpimy, zależy więc od znaczenia ‐ psychologicznego i kulturowego ‐ jakie przypisujemy działaniu, zarówno swojemu, jak i oczekiwanemu działaniu partnera.Gdyzdejmuję kapelusz, kłaniając się znajomemu na ulicy, mam intencję przekazania pozdrowienia,czynię to w sposób przepisany w mojej kulturze, zakładam, że znajomy tę intencję i ten zwyczajkulturowy zrozumie, oczekuję, że będzie do mnie życzliwie nastawiony, i liczę, że wiązać go teżbędą kulturowe reguły grzeczności, a więc w rezultacie odkłoni się [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Podstrony