|
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Ruch ludowy był dla humanistów czymś przerażającym.Inne rządy w państwieniż rządy panującego, inny wpływ na sprawy państwowe niż tylko z jego strony,wydawały im się rzeczą zgoła niewłaściwą.Dla potrzeb i dążeń ludu mieli oni naogół mało zrozumienia, a większość z nich wcale się też tymi sprawami nic interesowała.Z odrazą spoglądali oni na ruch, który rozpętać wojnę domową z całąjej potwornością.Samo się przez się rozumie, że w tych warunkach humaniści stanąwszy postronie katolicyzmu znalezli się w większości krajów germańskich w sprzecznościz całym ludem, że reformatorzy wzgardzili nimi w końcu jako renegatami, żehumaniści wszelkie wpływy utracić musieli i że zniknęli wreszcie niepozostawiwszy po sobie najmniejszego śladu swej działalności wśród ogółunarodu.Ale i humanizmowi we Włoszech reformacja zadała również ciosśmiertelny.Odkryto już wówczas drogę morską do Indii naokoło Afryki, jeżdżonojuż nowymi drogami handlowymi, które na przyszłość miały łączyć Europę zIndiami aż do czasu otwarcia Kanału Sueskiego; handel wycofywał się z wybrzeżyMorza śródziemnego i przenosił na Ocean Atlantycki.Jednocześnie zaś oburzeniena papiestwo ogarnęło kraje germańskie: bajońskie sumy, które rokroczniewędrowały przez Alpy do Rzymu, skończyły swe wędrówki.yródła bogactwaWłoch wyschły i wraz z tym upadła ich umysłowa wielkość.Handel i wyzysk byłypodłożem materialnym humanizmu.Wraz z nimi i on też zniknął.Lecz zniknął nie bez śladu.Jego tendencje bowiem święciły odrodzenie swe w jezuityzmie.Jezuityzm jest to nieco podupadły intelektualnie i umysłowejsamodzielności pozbawiony, wepchnięty do służby kościoła katolickiego i karniezorganizowany humanizm.Jezuityzm tak mniej więcej ma się do humanizmu, jakchrystianizm z epoki cezarów rzymskich do neoplatomizu.Jest on formą, w jakiejkościół katolicki owładnął humanizmem, unowocześnił się i w przeciwieństwie dodotychczasowego swego podłoża feudalnego oparł się na podstawach, którerządziły społeczeństwem od XVI aż do XVIII wieku włącznie.Jezuityzm stał sięnajstraszliwszą siłą zreformowanego kościoła katolickiego, albowiem był onnajbardziej przystosowany do nowych stosunków politycznych i ekonomicznych. Posługiwał się tymi samymi środkami, którymi oddziaływał i humanizm: przewagąwykształcenia klasycznego, wpływaniem na panujących, uwzględnianiem potęgfinansowych.Podobnie jak humaniści, jezuici popierali władzę absolutną, ale tylkowładzę tych panujących, którzy na nich pracowali.I tak samo jak humaniści,jezuici nie uważali za sprzeczne z monarchistycznymi przekonaniami swymi dążyćdo usunięcia osoby panującego, gdy ten im nie dogadzał.W stosunku zaś do pieniądza Jezuici posuwali się dalej od humanistów.Oni nietylko reprezentowali interesy nowego sposobu produkcji, lecz posługiwali się samitym nowym systemem.Jezuici stali się rychło największym stowarzyszeniemhandlowym w Europie mającym swoje filie we wszystkich częściach świata; onipierwsi poznali się na tym, jak doskonałym komiwojażerem handlowym może byćmisjonarz; oni też pierwsi pozakładali w zamorskich, zaoceanicznych krajachkapitalistyczne przedsiębiorstwa przemysłowe, np.cukrownie.A przy sposobnościwspomnimy tutaj również o państwie Jezuickim w Paragwaju, którego spryciarzeantysocjalistyczni z predylekcją używają jako straszaka na socjalistycznąpropagandę.Paragwaj jezuicki ma służyć za dowód i świadectwo, dokąd prowadzisocjalizm; w rzeczywistości jednak wskazuje on tylko, do jakiego to stanu świat byzmierzał, gdyby kapitalistyczny system produkcji miał dalej rozwijać się bezprzeszkód.Państwo, gdzie środki produkcji oraz produkty należą nie do klasypracującej, lecz do nie pracującej i to w dodatku do kapitalistów zagranicznych! i gdzie pracę organizują nie robotnicy, lecz nie-robotnicy takie państwo tojednak szczególniejszy rodzaj socjalizmu.3.NIEWIARA I PRZESDYDążenia humanizmu były całkowitym zaprzeczeniem średniowiecznego pogląduna świat, były niedowiarstwem w najczystsze; postaci.Zamiast tego jednak wyrasta zeń pod koniec jego kariery, jako spadkobierca jego, właśnie fanatyzm wiary otakiej sile, jakiej nie znały nigdy wieki średnie, i to nie tylko w krajach, gdziehumanizm nigdy na dobre się nie przyjął, ale nawet we własnej jego ojczyznie, weWłoszech.Zawinił tutaj ekonomiczny upadek tego kraju, zawiniła zaciętość walki międzywyzyskiwaczami Włochami a narodami przez nich wyzyskiwanymi owazaciętość, która spowodowała, że fanatyzm chciwości przeszedł w fanatyzm wiary,bo wiara stanowiła tytuł do wyzysku.Lecz zawiniło jeszcze i co inne także.Spotęgowanie życia religijnego pod koniec okresu humanizmu wynikało corazwięcej z ogólnych stosunków epoki.Jeden z korzeni religii w okresie humanizmuledwie cokolwiek nadgnił; ale za to jej drugi korzeń puścił wtedy bujne odrośla
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pldoc.pisz.plpdf.pisz.plhanula1950.keep.pl
|